MIDDEN - DELFLAND

Forum Hadriani en Midden-Delfland

7 maart. Van oktober 2007 tot voorjaar 2008 worden opgravingen uitgevoerd op de plaats waar vroeger de Romeinse stad Forum Hadriani lag, nu grondgebied van Voorburg. Op drie plaatsen waar gebouwen stonden worden in opdracht van de aannemer BAM Vastgoed bv door de AAC/Projectenbureau van de Universiteit van Amsterdam archeologische opgravingen uitgevoerd. Deze unieke gelegenheid geeft wellicht nieuwe inzichten in de bewoningsgeschiedenis van de Cananefaten in de Romeinse tijd.

Onlangs bewees Heleen van Londen in haar proefschrift 'Midden-Delfland: The Roman Native Landscape Past and Present' en haar lezing in Den Hoorn dat de eerste verkaveling van Midden-Delfland al in de 2e en 3e eeuw na Christus werd uitgevoerd. Deze zou wellicht vanuit de stad Forum Hadriani zijn gebeurd. Langs de huidige Vliet ter hoogte van Voorburg ligt een ondergronds archeologisch rijksmonument van naar schatting 300 x 400 meter. Alleen plaatsen die al verstoord waren door eerdere bebouwing kunnen worden 'hergebruikt', zoals het geval is bij de drie te bouwen luxe appartementsgebouwen met de naam 'Nieuw Hadriani'. Een mooie gelegenheid dus om deze drie bouwputten te onderzoeken. Leden van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden en de stichting Midden-Delfland is mensenwerk bezochten de opgraving op zaterdag 7 maart om er meer over te horen en te zien. 

Opgravingen in drie putten

In de drie met damwanden versterkte bouwputten ligt de laag waarop de Romeinse bewoning zich bevond enkele meters lager dan het maaiveld. Zorgvuldig wordt deze laag bloot gelegd om alle mogelijke sporen te behouden. In elke put is een groep archeologiestudenten bezig met graven, tekenen en vastleggen van de gegevens in een computer. Alle (delen van) voorwerpen worden nauwkeurig bij elkaar in zakjes gestopt en in kisten gelegd, vergezeld door kaartjes die de vondsten beschrijven. Er is veel bouwmateriaal als tufsteen en leisteen gevonden, dat van elders in Europa moet zijn aangevoerd. Ook zijn aardewerk (delen van het luxe aardewerk terra sigillata), botten van dieren en munten gevonden. Een deel van de vondsten is uitgestald in het bezoekerscentrum. Daar geven studenten voorlichting over de opgraving.

Terra Sigillata - luxe Romeins aardewerk
Terra Sigillata - luxe Romeins aardewerk

In het bezoekerscentrum zijn ook posters te zien die de eerdere opgravingen beschrijven, uitgevoerd door hoogleraar C.J.C. Louvens (periode 1827-1834) en later door J.H. Holwerda (begin twintigste eeuw). Ook de nieuwe bouwplannen worden getoond. Prominent aanwezig in het bezoekerscentrum is een afbeelding met daarop een interpretatie van hoe Forum Hadriani er wellicht uit heeft gezien.

 

 

 

Opgravingen gesorteerd en geannoteerd
Opgravingen gesorteerd en geannoteerd

Forum Hadriani impressie - B. Brobbel
Forum Hadriani impressie - B. Brobbel

Werkput twee met eikenhouten palen en balken
Werkput twee met eikenhouten palen en balken

Waterwerken

Tijdens de opgraving is ontdekt dat een 30 meter brede geul recht door de stad stroomde. De diepte en breedte maakten de geul toegankelijk voor platbodems. Langs een van de oevers is een deel van de kade aangetroffen waar boten konden aanmeren. Het gaat om een constructie van zware eikenhouten palen en balken die goed bewaard zijn gebleven omdat het hout zich onder het grondwaterniveau bevond. De stad had kennelijk ook een haven voor de aan- en afvoer van bouwmaterialen en goederen. Zeer waarschijnlijk is deze geul verbonden geweest met het kanaal van Corbulo. In de derde put is een aantal waterputten aangetroffen die nauwkeurig worden onderzocht.

Werkput twee met eikenhouten palen en balken - detail

Bewoning door Cananefaten

Van de 1ste tot in de 5de eeuw na Christus  behoorde het gebied ten zuiden van de grenslijn gevormd door de toenmalige Rijn bij het Romeinse rijk. Langs deze grens, de Limes genoemd, stonden elke ca. 6,5 kilometer Romeinse forten. Het huidige Voorburg maakte deel uit van de provincie Germania Inferior en werd bewoond door de Cananefaten. Het was waarschijnlijk geen legerplaats. 

Kanaal van Corbulo

In 47 na Chr. legden soldaten van generaal Corbulo een verbinding aan tussen de rivieren Rijn en Maas. Dit kanaal moet ook niet ver langs het dorpje van de Cananefaten hebben gelopen (ongeveer waar nu de Vliet loopt). 

Waterputten (ronde donkere vlekken)
Drie waterputten (ronde donkere vlekken)

Het dorpje kreeg later de naam Forum Hadriani, naar keizer Hadrianus. Deze keizer bezocht het gebied in de 2de eeuw en zorgde voor economische bloei. De nederzetting kreeg markt- en stadsrechten en werd de Municipium Aelium Cananefatium (hoofdstad van de Cananefaten). De oudste stad van Nederland Nijmegen (in de Romeinse tijd Noviomagus) kreeg ook deze status.

Vanaf 160 na Chr. ging het slechter met de stad Forum Hadriani door epidemieën en stijgend grondwater. Aan het eind van de 3de eeuw is Forum Hadriani geworden tot een landelijk gebied.

Meer informatie

Nieuw Hadriani - de drie gebouwen bovenrechts verrijzen op de plaats van de drie bouwputten
Nieuw Hadriani - de drie gebouwen bovenrechts verrijzen op de plaats van de drie bouwputten